Van'a özgü endemik bir bitki olan Van çöveninden saponin elde etmeyi başaran bilim adamları, Van'da kurulacak fabrikalarla ekonominin eskisinden daha iyi duruma geleceğini söyledi.

Çöven bitkisinin özünden elde edilen 'saponin' maddesi, günümüzde gıda sanayisinde (helva, dondurma, peynircilik, likör), kozmetik ve deterjan sanayisinde, tekstil sektöründe, hayvancılık sektöründe (yem), ilaç sanayisinde, sağlık sektöründe, peyzaj çalışmalarında, yangın söndürme tüpü imalatı gibi alanlarda kullanılıyor. Dünyanın en önemli bitki florasının bulunduğu Van Gölü ve çevresindeki geniş alanlarda çöven yetişiyor. Dünyada yılda ortalama bin ton toplanan çövenin 500 tondan fazlası sadece Van yöresinden çıkıyor ancak buradan toplanan çöveni dünyada sadece İsrail ve ABD işliyor. Bu iki ülke, Türkiye'de dahil olmak üzere talepte bulunan tüm ülkelere saponin satıyor.

Türk bilim adamları yüzyıllardır Türkiye'nin üretimini gerçekleştiremediği saponin bitkisini 3 aylık bir çalışma neticesinde elde etmeyi başardı. Balıkesir Üniversitesi'nden Prof Dr. Gülendam Tümen, Pamukkale Üniversitesi'nden Prof. Dr. Ali Çelik ve dünyanın en gelişmiş bitki özü üretim tesislerinin sahibi Türk kaşif Faruk Durukan, 3 aydır ortaklaşa yaptıkları çalışmayla çöven bitkisinden saponin elde ederek Van yöresine sevinçli haberi verdi. Van yöresinde bölge halkı tarafından toplanacak olan çöven kökleri, bölgede açılacak fabrikalara getirilecek ve Türkiye ham maddesini kendisi işleyerek saponin üretebilecek. Bu sayede hem bölge halkına istihdam sağlanacak hem de fabrikaların gelirleri bölgenin ekonomisini ayakta tutacak.

"BİLİNÇSİZ SÖKÜMLER ÇÖVEN BİTKİSİNİ ÖLDÜRÜYOR"
Önemli proje ile ilgili görüşlerini belirten Prof. Dr. Gülendam Tümen, "Yıllardır doğal floramızdan sökülerek yurt içinde kullanılan veya ihraç edilen çöven kökü, daha önceleri Beyşehir, Çorum, Yozgat, Niğde ve Konya yörelerinde de bulunuyordu. Fakat yapılan bilinçsiz sökümlerle azalan İç Anadolu çövenlerinin yerini son 30 yıldır Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgelerinden toplanan çöven türleri aldı. Çöven, yurdumuzda 2 cinse ait 7 türden elde ediliyor. 3'ü endemik türde. Yılda toplanan ortalama bin ton çöven kökünün 500 tondan fazlası Van bölgesinde. Van'da hem eksraksiyon fabrikalarının kurulması hem de bitkinin kültürünün teşvik edilmesi gerekmektedir" dedi.

Prof. Dr. Ali Çelik ise, dünyada saponine olan ihtiyacın sona ermeyeceğini belirterek, "Bu bitki, saponin olarak adlandırılan kimyasal madde açısından zengindir. Bu bitkilerin çok yıllık olan türlerinin toprak altı sıkımları saponin bakımından zenginlik taşır. Saponinler birçok alanda kullanılmaktadır. Şu anda yürütmekte olduğumuz çalışmalarla kullanım yelpazesi daha da genişleyecektir. Gelecekte bu grup bitkiler alternatif tarım ürünlerinin başında yer alacak. Yakın bir zamanda yaptığımız öngörüler dahilinde sektörel bazda baktığımızda saponin ihtiyacı kapanmayacaktır" diye konuştu.

Projenin fikir babası olan işadamı Faruk Durukan ise, Van bölgesine hayat verecek çalışmayı depremin ardından hızlandırdıklarını ve kısa sürede neticelendirdiklerini söyledi. Bilim dalında Nobel ödülüne aday gösterilen ve dünyanın en büyük bitki özü reaktörünün de sahibi olan Faruk Durukan, "2 üniversite ile ortak yürüttüğümüz Van çöveni projemiz sonlandı. Dünyada yalnızca 2 ülkenin elde ettiği ve ham maddesi Türkiye'den çıkan saponin, artık Türkiye'de de üretilebiliyor. Akademik destekçilerimiz ile birlikte yürüttüğümüz ortak çalışmalar neticesinde saponini Edremit'teki tesislerimizde üretebiliyoruz. Fakat Van yöresinde kurulacak fabrikalarla saponini ciddi gelir elde edilen bir madde haline getirmek mümkündür. Çok büyük maliyetler gerekmeden kurulacak olan fabrikalar sayesinde Van'da işsizlik ve ekonomi iyiye gidecek, hatta eski durumundan daha da iyi hale gelecek. Umarız bu çalışmamız ses getirir ve bölgede Van çöveni sayesinde önemli adımlar atılır" açıklamasını yaptı.

18.11.2011